Ks. prof. Antoni Kiełbasa SDS
1938-2010

Ks. Antoni Kiełbasa urodził się 6 listopada 1938 r. w Świętochłowicach-Zgodzie (diec. katowicka) w rodzinie rzemieślniczej. Jego rodzice, Jerzy i Małgorzata z domu Dziuba, byli ludźmi głęboko religijnymi i blisko związanymi z życiem Kościoła. Stąd atmosfera domu rodzinnego nacechowana była poszanowaniem człowieka, jego pracy i wzajemną życzliwością. Te wartości  były później stale widoczne w życiu profesora.

Antoni miał czterech braci i dwie siostry. W 1945 r. rozpoczął naukę w I klasie Szkoły Podstawowej w Świętochłowicach. Po jej ukończeniu wstąpił do Niższego Seminarium Duchownego im. Św. Jacka w Katowicach (wówczas Stalinogród), gdzie uczył się przez dwa lata. W lipcu 1955 roku postanowił wstąpić do zgromadzenia salwatorianów, a 20 sierpnia został oficjalnie przyjęty do nowicjatu w Bagnie, który rozpoczął 7 września. Jego pierwszym wychowawcą w nowym środowisku był ówczesny magister ks. Jan Wroński. W następnym roku, 8 września, złożył pierwsze śluby, a w 1962 r., tego samego dnia, wieczystą profesję zakonną. Studia filozoficzno-teologiczne odbył w Wyższym Seminarium Duchownym Salwatorianów w Bagnie. Po ich ukończeniu otrzymał 29 czerwca 1963 r. w bazylice trzebnickiej święcenia kapłańskie z rąk ks. bpa Andrzeja Wronki. Jako młody kapłan pracował przez rok w duszpasterstwie parafialnym w Trzebnicy. Zapał w posłudze Ludowi Bożemu towarzyszył mu przez całe życie. By jeszcze skuteczniej pełnić misję kapłańską, pragnął wykorzystać w tym celu swoje zdolności intelektualne. Od dzieciństwa bowiem jego wielkim zainteresowaniem była historia. Dlatego zdecydował się na podjęcie studiów z zakresu historii Kościoła na Katolickim Uniwersytecie Lubelskiem, gdzie m.in. nauczał wówczas wybitny historyk ks. prof. Mieczysław Żywczyński. U niego napisał pracę magisterską na temat  Początki salwatorianów na Ziemiach Polskich 1900-1908, ocenioną jako bardzo dobrą, co u takiego  mistrza należało do rzadkości.

Pod koniec studiów ks. Kiełbasa przenosi się z Lublina do domu zakonnego w Nałęczowie i z polecenia przełożonych podejmuje prace nad dziejami zgromadzenia. Ponadto oddaje się posłudze Słowu, głosząc kazania i rekolekcje w licznych parafiach. W 1969 r. zostaje mianowany korespondentem zgromadzenia przy Biurze Prasowym Sekretariatu Episkopatu Polski. W międzyczasie przygotowuje się do wyjazdu do Rzymu celem przeprowadzenia kwerendy w Archiwum Generalnym Salwatorianów i innych archiwach włoskich, odnośnie prowincji i polskich salwatorianów. W maju 1970 r. wyjeżdża do Wiecznego Miasta. Prócz prac archiwalnych podejmuje równolegle działalność pisarską na tematy związane z Towarzystwem. Kopiuje też masę źródeł i różnymi sposobami wysyła je do Polski. Ponadto służy chętnie rodakom jako przewodnik  po zabytkach Rzymu. Owocem jego pracy jest m.in. publikacja książkowa Salwatorianie na Ziemiach Zachodnich i Północnych, wydana w Rzymie w 1970 r. Jesienią, dwa lata później, wraca do Polski i osiada w Trzebnicy, gdzie będzie przebywał do końca życia. Przed ks. Antonim otwierają się teraz nowe możliwości działania. Od początku roku akademickiego 1972/73 zostaje zatrudniony jako wykładowca w WSD salwatorianów w Bagnie, zaczyna zgłębiać naukowo czasy św. Jadwigi, studiować jej osobowość i rolę jaką odegrała w dziejach Śląska, upowszechniać o niej wiedzę wśród licznych grup pielgrzymów i turystów polskich i zagranicznych, które przybywają do jej grobu. W 1975 r. organizuje obchody jubileuszu 75-lecia działalności salwatorianów. Pod jego redakcją powstają zbiorowe opracowania wydane w Rzymie: Salwatorianie w Polsce, Księga Zmarłych salwatorianów polskich 1900-1975, i Katalog salwatorianów prowincji polskiej. Wykorzystuje każdą sposobność, by pisać i publikować jak najwięcej. W 1983 r., ukazuje się książeczka Święta Jadwiga Patronką dnia wyboru Jana Pawła II, dwukrotnie później jeszcze wznawiana. Prócz działalności publicystycznej ks. Antoni udziela się jako duszpasterz, posługując często w bazylice, zawsze dostępny i życzliwy dla ludzi, którzy też okazywali mu wdzięczność. Organizuje uroczystości odpustowe ku czci św. Jadwigi, prowadzi rekolekcje i misje po parafiach, wygłasza konferencje dla różnych grup zakonnych i świeckich, a jeśli warunki na to pozwalają, występuje także w radiu i telewizji. W latach siedemdziesiątych poddaje inicjatywę utworzenia Międzynarodowej Komisji Historycznej Salwatorianów, której głównym celem jest wydawanie  tekstów źródłowych dotyczących Towarzystwa. Sam zostaje jej aktywnym członkiem i co roku bierze udział w spotkaniach roboczych w Rzymie. W 1983 r. odbywa w celach naukowych podróż do USA, przywożąc kopie licznych dokumentów.

Oprócz tego ks. Antoni Kiełbasa podejmuje szereg obowiązków zakonnych. Jako delegat uczestniczy w sześciu kolejnych kapitułach generalnych Towarzystwa (1975, 1981, 1987, 1993, 1999, 2006), a od 1968 r., w charakterze superiora lub delegata, w każdej kapitule prowincjalnej.  Dwukrotnie pełni funkcję wikariusza prowincjalnego (1975-1978; 1981-1985), raz konsultora (1978-1981),  przez kilka kadencji jest przełożonym lub vice przełożonym wspólnoty w Trzebnicy (umiera jako superior domu zakonnego).

Przemiany społeczno-polityczne w 1989 r. otworzyły przed nim nowe możliwości pisarskie i dydaktyczne. W 1992 r. broni pracę doktorską pt. Ksiądz Franciszek Maria od Krzyża Jordan (1848-1918) założyciel salwatorianów. Jego idee, plany i realizacja na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu. Promotorem jest ks. prof. Józef Swastek. Rok później zostaje zatrudniony jako adiunkt przy katedrze historii Kościoła w starożytności chrześcijańskiej i w średniowieczu. Na prośbę biskupa legnickiego, Tadeusza Rybaka, podejmuje także zajęcia w Wyższym Seminarium Duchownym Diecezji Legnickiej. W 1998 r. przedstawia rozprawę pt. Salwatorianie z Ziem Polskich w latach 1881-1903 (wyd. Wrocław 1998, t. I, ss. 350, t. II, Dokumentacja, ss. 422) na podstawie której otrzymuje tytuł doktora habilitowanego i obejmuje funkcję kierownika Katedry Historii Kościoła w Średniowieczu. W 2001 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym w Instytucie Historii Kościoła w PWT. Odtąd jego działalność dydaktyczna  jeszcze bardziej się uaktywnia. Prowadzi wykłady i seminaria naukowe w PWT i w WSD w Bagnie, jest promotorem prac magisterskich dziesiątek studentów, promuje kilku doktorów. Wygłasza liczne odczyty na spotkaniach grup inteligencji wrocławskiej. Jego działalność zaczyna wykraczać poza granice Polski i być coraz bardziej doceniana. Za szerzenie kultu św. Jadwigi Śląskiej i za prace na polu pojednania polsko-niemieckiego prezydent Niemiec, Roman Herzog, przyznał mu w 1998 r. Niemiecki Krzyż Zasługi. Również prezydent Rzeczpospolitej Polski, śp. Lech Kaczyński, wyróżnił ks. Antoniego Kiełbasę i nadał mu w 2009 r. Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski. W 2005 r. zostaje odznaczony przez ambasadora Austrii w Polsce Austriackim Krzyżem Honorowym.

W serii wydawniczej „Sól Ziemi Śląskiej” publikuje w formie książkowej sylwetki ważnych dla kultury tego regionu postaci (ks. Grzegorz Czech, br. Feliks Sierny, ks. Adolf Hytrek, bp Adrian Włodarski). Za wkład badawczy w poznawanie dziejów Kościoła na Śląsku otrzymuje w 2003 r. nagrodę im. Juliusza Ligonia, fundowaną przez Katolickie Stowarzyszenie Civitas Christiana w Katowicach. Ks. Antoni intensyfikuje różne działania na rzecz kultury lokalnej i podniesienia rangi ośrodka kultu św. Jadwigi. W 2007 r. wystarał się w Rzymie o przyznanie bazylice tytułu  „Międzynarodowego Sanktuarium” i wraz z Towarzystwem Miłośników Ziemi Trzebnickiej wystąpił z inicjatywą oznakowania w Trzebnicy „Ścieżek św. Jadwigi Śląskiej”. Publikuje ponadto szereg książek, broszur i artykułów szczególnie o Trzebnicy i   Obornikach Śląskich, za co też zostaje mu przyznany tytuł „Honorowego Obywatela Miasta Trzebnicy” (2000) i „Zasłużony dla Gminy Trzebnica” (2008)  oraz tytuł „Honorowego Obywatela Miasta  Obornik Śląskich” (2010).
 Ks. prof. Kiełbasa był stale aktywny. Jego dzieł napisanych nikt jeszcze nie zdążył policzyć,  ale na pewno są ich setki. Odpoczywać nie lubił i nie umiał. Na przyszłość miał wiele planów. Chciał m.in. dokończyć obszerniejszą biografię ks. Wawrzyńca Bochenka, otrzymał na to pozwolenie i błogosławieństwo przełożonych. Nie zdążył. Wysłannik z niebios był szybszy.

Ks. Antoni Kiełbasa zmarł niespodziewanie w Trzebnicy, w swej pracowni naukowej wśród książek, pod wieczór 15 lipca 2010 r., dokładnie wtedy, kiedy 600 lat temu śmiertelnie zmęczeni zwycięstwem pod Grunwaldem rycerze, odpoczywali po bitwie. Teraz i jego Pan zaprosił do siebie, by odpoczął. 

Władysław Węglarz SDS   

Uroczystości pogrzebowe odbędą się w poniedziałek 19 lipca o godz. 12.00 w trzebnickiej bazylice. Dzień wcześniej o godz. 18.00 nastąpi eksportacja zwłok.